مدرسه هوشمند چیست؟

مقدمه و تاریخچه مدارس هوشمند

در قرن ۲۱ به سمتی می رویم که نیاز به دانش و مهارت های رایانه ای (کامپیوتری ) برای زندگی امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. چون با گسترش و توسعه امکانات تکنولوژی در عرصه فناوری اطلاعات انتظار می رود تمام سازمان ها خود را به سمت مکانیزه کردن سیستم هایشان سوق دهند. تا از این طریق بر سرعت و دقت انجام کارها افزوده و احتمال خطای نیروی انسانی را نیز کاهش دهند.
با توجه به این مسئله در سال ۱۹۸۴ دیوید پرکینز و همکارانش در دانشگاه هاروارد طرح مدارس هوشمند (smart school ) را به عنوان تجربه ای نوین در برنامه های آموزش و پرورش با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات مطرح کردند . این طرح به طور آزمایشی در چند مدرسه اجرا شد و بعدها توسعه یافت در این بین مالزی یکی از پیشتازان اجرای طرح مدرسه هوشمند است که از سال ۱۹۹۸ دست به این کار زده و با ارائه یک الگوی موفق توانسته تجربیات خود را به سایر کشورها نیز منتقل کند.
در کشور ما نیز طبق مصوبه شورای ICT وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی ۸۴-۱۳۸۳ اجرای طرح آزمایشی مدارس هوشمند به سازمان آموزش و پرورش تهران محول گردید . بنا به تصمیم شورای راهبردی فناوری اطلاعات و ارتباطا ت تعداد چهار دبیرستان در چهار منطقه تهران انتخاب و اجرای آزمایشی طرح در این مدارس آغاز شد.
در حال حاضر تعداد این مدارس افزایش یافته و کیفیت و کارایی آنها نیز با افزایش تجربه ای این نوع مدارس در کشور افزایش یافته است.
تعریف : مدرسه هوشمند یک محیط آموزشی فیزیکی است  که کنترل و مدیریت آن با استفاده از فناوری اطلاعات رایانه و شبکه می باشد . محتوای اکثر دروس آن محتوای الکترونیکی  بوده و ارزشیابی و نظارت بر پیشرفت تحصیلی دانش آموز نیز هوشمند است. به عبارت دیگر مدرسه هوشمند موسسه ای است آموزشی که در جهت بهبود مدیریت فرایند یادگیری به صورت سیستمی نظام یافته بازسازی شده تا فرد را برای مواجهه با عصر ارتباطات و اطلاعات آماده سازد.

مدرسه هوشمند چیست ؟

مدرسه هوشمند (smart school ) مدرسه ای است که در آن دانش آموز علاوه بر یادگیرنده بودن یاددهنده نیز می باشد . در این نوع مدارس به دانش آموز اجازه داده می شود که فراتر از برنامه های درسی خود گام بردارد ( برنامه ی درسی مدرسه محدود کننده نیست). از اهداف مدرسه هوشمند آموزش “مهارت فکر کردن ” و فراهم ساختن محیط “یاددهی – یادگیری ” است . در مدارس هوشمند رایانه شخصی جایگزین تخته سیاه و لوح های فشرده یا دیگر ابزار ذخیره سازی اطلاعات (…،flash ، cd) جای دفتر مشق را می گیرد.
دانش آموز می تواند از طریق اینترنت اطلاعات بسیاری را در مورد هر موضوع که بخواهد به دست آورد و معلم فقط نقش راهنما را دارد. معلم ها سعی می کنند به جای اینکه خودشان پاسخی برای پرسش های دانش آموزان پیدا کنند آنها را راهنمایی کنند که خودشان پرسش هایشان را از طریق اینترنت و رایانه بیابند و برای بقیه نیز بازگو کنند.
یکی از کارهای مهم مدارس هوشمند این است که بتوانند به دانش آموزان بیاموزند که کدام مطلب در وب موثق است تا نوجوانان عزیز ضمن دریافت اطلاعات درست ، تحت تاثیر تبلیغات سوء برخی فرصت طلبان در اینترنت قرار نگیرند .
نکته مهم تر اینکه به کار گیری رایانه به معلمان خوش فکر کمک می کند تا به دوران اموزش ” کتاب محور” است تبدیل کنند.
و در نهایت این که به جای یک موجود مقلد ، دانش آموز را فردی مولد و محقق تربیت کند.

تفاوت آموزش در مدرسه هوشمند با آموزش مجازی :

تفاوت مدارس هوشمند با مدارس مجازی این است که : در مدارس هوشمند دانش آموز باید حضور فیزیکی داشته باشد اما در مدارس مجازی نیاز به حضور فیزیکی نیست و معلم و دانش آموز می توانند کیلومترها از هم فاصله داشته باشند فقط کافی است که به شبکه اینترنت متصل باشند.

ویژگی ها و کارکردهای مهم مدارس هوشمند :

الف) با توجه به رشد سرعت تبادل اطلاعات و دانش به سرعت و راحتی می تواند در اختیار همگان قرار گیرد و دیگر مانند گذشته مدرسه تنها چارچوبی نیست که دانش آموز با آن ارتباط دارد و از آن می آموزد. وسایل ارتباط جمعی ( اینترنت ، رسانه های دیداری و شنیداری ، روزنامه و …) در افزایش اطلاعات دانش دانش آموزان نقش دارند. در این شرایط استفاده از فناوری ها اطلاعاتی در مدارس هوشمند می تواند امکان بروز نمودن اطلاعات معلمان و ارتقا سطح تدریس را به واسطه داشتن برآورد دقیق تر از دانش دانش آموزان و هماهنگ شدن با سطح متعارف دانش آنها فراهم آورد.
ب) آموزش چگونگی مواجهه با ارتباط با شبکه های اطلاعاتی و ارتباطی
ج ) ایجاد محیط یادگیری – یاددهی و انگیزشی :
از مهمترین ویژگی های مدارس هوشمند این است که دانش آموزان از داشتن استقلال فکری ، خلاقیت ها و توانمندی های خویش را به کار می گیرند تا در محیطی رقابتی انگیزشی مدرسه موفق تر باشند .
د) معلم در این نوع مدارس به جای آموزش و ارزیابی کلی دانش آموزان به پیگیری آموزش شخصی دانش آموز می پردازد. بنابراین معلم زمان بیشتری برای به روز کردن خود و رسیدگی به دانش آموز در اختیار قرار دارد.
ه) در مدارس هوشمند دانش آموز ساعت ورود و خروج خود را با کارت های دیجیتالی ثبت می کنند که می توان با ایجاد یک سیستم ساده ساعت ورود و خروج دانش آموز را از طریق SMS یا Email به خانواده ها اطلاع داد.
و ) مطلع کردن خانواده ها از عملکرد روزانه دانش آموز از طریق Email
ز) امکان طراحی دروس جدید با توجه به علایق دانش آموزان توسط معلمان با استفاده از بانک های اطلاعاتی و برنامه های نرم افزاری و …
ح) در مدارس هوشمند دانش آموز می تواند انبوهی از اطلاعات را پردازش کند و از این اطلاعات جهت یادگیری بیشتر و بهتر مطالب استفاده نماید، حتی دانش آموز می تواند به منابع علمی روز جهان دسترسی داشته باشد و با دانش آموزان و معلمان مدار دیگر نیز ارتباط برقرار نماید.
ط) ارتباط والدین با مدارس هوشمند می تواند به صورت آنلاین باشد و این امکان وجود دارد که والدین هر لحظه که اراده کردند با مدیریت مدرسه یا معلم فرزندشان ارتباط برقرار کنند و از وضعیت تحصیلی فرزند خود آگاه شوند .
ی) کتابخانه مدارس هوشمند یک کتابخانه الکترونیکی است و دانش آموز می تواند به صورت آنلاین از آن استفاده کند، محیط های گفتگوی مجازی و بحث ، پرسش و پاسخ در این مدارس فعال است.

مشکلات و موانع مدارس هوشمند

فرهنگ و دیدگاه جامعه نسبت به فناوری اطلاعات یکی از مائل مهم و تاثیر گذار در ایجاد و توسعه مدارس هوشمند به شمار می آید . با توجه به اینکه درک روشنی نسبت به کارکردهای فناوری اطلاعات در جامعه وجود ندارد انتظار پشتیبانی بالایی در جامعه از این مدارس نمی توان داشت زمانی می توان انتظار داشت که مردم اهمیت ایجاد مدارس هوشمند را درک کرده و برای سرمایه گذاری در توسعه و ایجاد این مدارس تمایل نشان دهند که سواد دیجیتالی و سطح دسترسی به اینترنت به سطح مطلوبی ارتقا یابد.
از دیگر مشکلات مدارس هوشمند می توان به ایجاد شکاف در ارتباط فرزندان و والدین اشاره کرد ، با توجه به دسترسی بالای دانش اموز به منابع متنوع اطلاعاتی و در راستای آن پیشی گرفتن دانش ، معلومات و اطلاعات به روز دانش آموز از والدینش و عدم توانایی والدین در پاسخ به تقاضاها و سوالات دانش آموز ، کاهش ارتباط والدین با فرزندان صورت می گیرد.
و از دیگر موانع و مشکلات می توان به کمبود سواد رایانه ای (فناوری اطلاعات ) در معلمین کشور اشاره کرد. که باعث به هدر رفتن انرژی دانش آموز در این مدارس می گردد.

افزایش استفاده از کامپیوتر در آموزش به یک نیاز تبدیل شده است. ما برای عقب نماندن از قافله جامعه جهانی که به سرعت نقش رایانه ها را در مشاغل گسترش می دهد به سیستم آموزش متناسب این عصر نیازمندیم اما از این موضوع نیز نباید غافل نباشیم که استفاده از انواع نرم افزارها و محتواهای آموزشی غیراستاندارد ، می تواند لطمات جبران ناپذیری به آموزش وارد و یادگیرنده ها را دچار سردرگمی کند . برای ایجاد مدرسه هوشمند و یا کلا ورود فناوری اطلاعات به مدارس ، وزارت آموزش و پرورش باید به دنبال ایجاد بانک های اطلاعاتی قوی و هماهنگ باشد که بتواند شبکه آموزشی قوی استاندارد را ایجاد کند. تا خدمات محتوایی و آموزشی را به راحتی در دسترس مدرسه قرار دهد با امید به اینکه مدارس هوشمند راهی باشد در جهت رشد فکری دانش آموزان این مرز و بوم.

نحوه تدریس معلم در مدارس هوشمند :

اساتیدی که در مدارس هوشمند تدریس می نمایند ، برای تدریس در دروس مختلف می توانند از مزایای بسیاری برخوردار گردند که در ذیل به اختصار در مورد آنها شرح داده می شود:
۱- با توجه به اینکه در تخته هوشمند محدودیت صفحات وجود ندارد ، مدرس حین تدریس می تواند به تمامی مطالب گفته شده از قبل اشراف کاملی در زمینه دسترسی به هر قسمت از درس داشته باشد ، که در پایان درس نیز می تواند خلاصه ای از درس را با برگشت به تمامی صفحات در اختیار داشته باشد .
۲- مدرس می تواند در حین تدریس به اینترنت دسترسی داشته باشد برای مثال می تواند نمونه سوالات نهایی یا امتحانات سال های مختلف و یا کنکور سال های متمادی را در دسترس داشته باشد و در صورت لزوم از هر کدام که بخواهد ، استفاده کند.
۳- مدرس می تواند هر نوع جزوه و یا نمونه سوال را از قبل تهیه کرده و روی حافظه تخته هوشمند ریخته و به صورت CD در اختیار دانش آموزان قرار دهد ، بدیهی است که از لحاظ تکثیر جزوات و سوال ها صرفه جویی زیادی برای مدرسه به عمل خواهد آمد.
۴- در دروس عمومی مانند جغرافیا و یا تاریخ دسترسی به تمامی نقشه ها و مستندات تاریخی به سهولت امکان پذیر است.
۵- با ضبط تمامی مطالب گفته در کلاس و صداگذاری روی آن ، دانش آموزان می توانند کلیه مطالب گفته شده را به همراه صدای مدرس به صورت CD تهیه و در منزل مورد استفاده قرار دهند که در این زمینه دانش آموزان غایب در کلاس بیشترین بهره را خواهند برد.
۶- یکی دیگر از مزایای تخته های هوشمند این است که مسئولین مدرسه در جریان چگونگی آموزش و سطح تدریس مدرسین قرار خواهند گرفنت و مدیر مدرسه می تواند از جزییات عملکرد مدرس و جو کلاس مطلع گردد.
۷- در دروسی مانند زیست شناسی و فیزیک و شیمی مدرس مجبور به توضیح درس از روی اشکال مختلف می باشد که با استفاده از تخته هوشمند این امر به سهولت و یا بهترین کیفیت در حد استانداردهای کتاب امکان پذیر است . در ضمن ، مدرس می تواند علاوه بر توضیح اشکال کتاب که با کیفیتی بهتر از کتاب بر روی حافظه تخته هوشمند از قبل موجود می باشد در همان لحظه با جستجو از طریق اینترنت ، اشکالی مشابه (حتی سه بعدی ) و مرتبط با موضوع مربوطه را به دانش آموزان را نشان دهد. بنابراین تدریس از حالت سنتی خارج شده و در حد استانداردهای بین المللی خواهد بود . ضمن اینکه خود معلم و دانش آموزان همواره از اخرین اطلاعات روز بهره مند خواهند شد.
۸- یکی از محاسن اصلی تخته های هوشمند استفاده از اطلاعات از قبل ریخته شده مدرسین در حافظه ی آنهاست ، به گونه ای که از نوشتن های تکراری و یا رسم مکرر اشکال جلوگیری شده و زمان های هدر رفته در تدریس به حداقل خواهد رسید و سرعت تدریس مباحث نبت به حالت سنتی افزایش خواهد یافت و مدرس دقت بیشتری برای تمرین و تکرار ر کلاس خواهد داشت.
۹- آنچه مدرس بر روی تخته هوشمند با قلم الکترونیکی می نویسد ، در حافظه تخته هوشمند ذخیره خواهد شد و دانش آموزان می توانند با نظارت مدرسه ، همه ی مطالب تدریس شده را به صورت CD در اختیار داشته باشند . بنابراین یکی از بزرگترین مشکلات دانش آموزان که همان جزوه نویسی غلط سرکلاس های درس می باشد، رفع خواهد شد و امکان گوش دادن بهتر به مدرس هنگام تدریس به وجود خواهد آمد.
۱۰- برخلاف تفکر رایج بسیاری از معلمان ، نوشتن با قلم الکترونیکی تخته هوشمند کاری بسیار ساده بود که با کمی تمرین امکان پذیر خواهد بود.