راهبردهای سازمان دهی تولید محتوای الکترونیکی

با ورود به عصر فناوری اطلاعات،تغییرات عمده ای در حوزه آموزش ایجاد شده است. یکی از مهم ترین دستاور دهای این عصر ،آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی می باشد که موجب ایجاد تحول شگرف در نظام آموزشی شده است. هم اکنون محور توسعه آموزش های الکترونیکی و محتوای آموزشی در اکثر کشوررهای جهان ،آموزش های مجازی می باشد. با توجه به حجم گسترده تقاضا برای آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی از یک سو و نا توانی نظام کنونی در پاسخ گویی به آن و همچنین قابلیت فراوان روش های نوین آموزش الکترونیکی از سوی دیگر ، ایجاد و توسعه سیستم های آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی  به امری ضروری و هم بدل گردیده است.

فناوری های نوظهوردر زمینه ارتباطات و اطلاعات ، جامعه را به شدت تحت تاثیر خود قرار داده است. این تاثیرات به ویژه در نظام های آموزشی و ابعاد جدید آن(آموزش مجازی وتولیدمحتوای الکترونیکی)خود را نشان می دهد.

آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی به صورت امروزی با سرعت قابل توجهی رواج یافته و جایگاه خود را در ساختار آموزشی بسیاری از کشورهای جهان تثبیت نموده و هم اکنون روش های مدرن آموزشی در حال نفوذ به تمام مراکز و موسسات آموزشی و تجاری دنیا است.

در حال حاضر ،یادگیری الکترونیکی به عنوان یک الگوی جدید در سیستم آموزشی مدرن شناخته شده و مفهوم یادیگری های گذشته را متحول کرده است. از اهداف اساسی روش های نوین آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی، مهیا کردن امکان دست یابی تمام اقشار جامعه به آموزش ، تحصیل و از بین رفتن مرزهای جغرافیایی است. در این شیوه، امکان انتخاب اساتید در سراسر دنیا ممکن خواهد بود و مسئولان می توانند به منظور ارتقای سطح آموزش ،اساتید مجرب و کارامد را برگزینند.

آموزش مجازی وتولیدمحتوای الکترونیکی در تمام مدارس ، دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ،صنعتی و تجاری قابل ارائه می باشد.با توجه به موارد ذکر شده در ادامه به بررسی آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی و مدل های آن پرداخته می شود..

راهبردهای آموزشی درتولید محتوای الکترونیکی و آموزش مجازی:

تعليم و تربيت در سطوح دانشگاهی دسترسی دانشجويان به يک مجموعه آموزشی که در بردارنده متخصصين، مواد آموزشی ،تسهيلات، و ديگر فراگيرندگان است را ممکن میسازد. در اين محيط، عمق يادگيري به واسطه تشريک مساعی و تسهيم عقايد با ديگران افزايش میابد. ليکن محيط های يادگيری در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی متفاوت است. جلوه بارز اين امر نبود تماس فيزيکی وبازخورد بصری حاصل از زبان بدن

( body language) است.

از اينرو بايد در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی فناوري های گوناگون را به شيوه ای به کارگرفت که دانشجويان در رسيدن به نتايج يادگيری موفق شوند. به عبارت ديگر علاوه بر تسلط نظری و تجربه کافی معلم در زمينه يا زمينه های علمی موجود، برخورداری وی از رفتارها، نگر شها و مهارتهای مطلوب در پرداختن به آموزش از اهميت بسياری برخوردار است.

طبق نظريه هلمبرگ آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی مبتنی بر هفت اصل اساسی است:

✔ برقراری ارتباط دائم ميان معلم و فراگيران

✔اينکه ارتباطات مذکور بايد از طريق مواد آموزشی مناسب و تعامل از طريق فناوريهای ارتباطي حمايت شود

✔اينکه انگيزش لازم برای مطالعه و تحقيق در راستای نيل به اهداف دوره ايجاد شود

✔ایجاد جوّ صميمانه و مبتنی بر صداقت در بحثها و گفتگوها

✔ اين اصل که ارتبا ط های دوستانه فهم و يادگيری را تسهيل می کند و عامل مهمی برای انگيزاندن فراگيرندگان است

✔ششمين اصل مربوط به استفاده صحيح و اثربخش از رسانه ها است و در نهايت، برنامه ريزی درسی برای هدايت و سازماندهی کل دوره به عنوان هفتمين اصل مطرح است.

احترام به استعدادها و سبکهای مختلف يادگيری  در تولید محتوای الکترونیکی و آموزش مجازی :

دانشجويان دارای استعدادهای مختلف، سبکهاي متفاوت يادگيری، زمينه های آموزشی و فرهنگی متفاوت، انتظارات و نگر شهای گوناگون ميباشند. واقعيت اين است که خلق محيط يادگيری ايده آل که انتظارات همه دانشجويان را برآورده سازد غير ممکن است ليکن ما ميتوانيم با آگاه کردن دانشجويان از سبکهای يادگيری خاص خودشان، شانس آنها را برای موفقيت افزايش داده و زمينه تبديل آنها به يادگيرندگان مادام العمر را فراهم کنيم.

توجه به سبکهای مختلف يادگيری لزوماً به اين معنی نيست که هر درس يا واحد يادگيری بايد به طرق مختلف ارائه شود، بلکه عملکرد ما بايد به گونه ای باشد که دانشجويان ملزم به تجربه ديگر سبکهای يادگيری شده و مهار تهای اضافی کسب کنند. از آنجايی که معمولاً در آموزش الکترونيکی دانشجو مي تواند جريان دريافت اطلاعات را کنترل نمايد، تقسيم واحدهای مطالعاتی به بخشهای کوچکتر، فرصتهای بسياری به دانشجويان می دهد تا درباره آنچه دريافت ميکنند به تفکر و تأمل بپردازند

انواع آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی :

✔آموزش الکترونیکی خود رهبر:

در دروه هایی که به صورت خود رهبر برگزار می شیوند یادگیرنیده ها به صورت انفرادی عمل می کنند. هیج نوع مکانیزمی وجود ندارد تا به فراگیران امکان دهد با سایر فراگیران ارتباط برقرار کرده و تبادل آراء کنند و هیچ معلم یا راهنمایی برای کمک به فراگیر برای آموختن نکات مشکل وجود ندارد.

مندرجات این دوره می تواند متشکل از صفحات وب ، نمایش های چند رسانه ای و سایر تجارب یادگیری تماسی باشید که در یک سرور قرار دارند و از آنها نگهداری می شود. دسترسی به این مندرجات از طریق یک مرورگر وب امکانپذیر است. و به طور کلی تمام دستورالعمل ها باید از طریق مواد درسی مربوط به دوره تهیه شود.

✔یادگیری الکترونیکی تسهیل كنند در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی:

در این شیوه از یادگیری الکترونیکی ، فراگیر انواع تسهیل کنند ه های مربوط به وب را که در آموزش الکترونیکی خود رهبر یافت می شود، با تسهیلات مشترک موجود در یاد گییری الکترونیکی (مربی- رهبر )در هم می آمیزد .

این شیوه برای فراگیرانی که نمی توانند در ییک برنامه منظم آموزش مجازی وکلاسی  شرکت کنند اما خواستار افزایش دانش خود از طریف بحث و گفتگو با سایر فراگیران و همچنین یک راهنما هستند ، خوب و موثر است. کارهای درسی آنها معمولا به یک گردهمائی بحث کلاسی لیست می شود و برخلاف معلم، شخص راهنما عملا درسی به فراگیر آموزش نمی دهد. راهنما مستقیما هیچ نوع فعالیت آموزشی را هدایت نکرده یا سعی در خارج کردن کنترل آموزشی از دست فراگیر نمی کند. راهنما آماده پاسخگویی به سوالات فراگیران بوده و به آنها کمک می کند تا مشکالت و مسائل خود را حل و فصل کنند..

✔یاد گیری الکترونیکی مربی- رهبر درآموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی:

در فراگیری نوع مربی- رهبر از فناوری وب استفاده می شود تا خدمات ارائه شده در کلاس های معمولی را به فراگیران راه دور ارائه داده شود. این نوع از آموزش مجازی وتولیدمحتوای الکترونیکی از نوع تئوری های بلادرنگ نظیر کنفرانس های ویدوئی و صوتی ،گفتگو، اشتراک صفحه،رای گیری ، معمولا معلم اسلایدهای را به نمایش می گذارد و بحث و گفتگو را هدایت می کند این اسلاید ها همراه با صدای معلم و احتمالا تصویری از وی برای شاگرد انتقال می یابد

اجزای آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی :

 گرگ کرسلی به ده عنصر اساسی تشکیل دهنده آموزش مجازی وتولیدمحتوای الکترونیکی  اشاره کرده است که به شرح ذیل می باشند:

◆محتوا:

با وجود همه زرق و برق و جذابیتی که فناوری دارد تنها و مهمترین جنبه همه دوره های آموزشی بر خط محتوا می باشد. البته محتوا باید متناسب ، کامل و دقیق ، به روز و بر انگیزنده باشد. یعنی اطلاعات ارائه شده مورد علاقه و نیاز فراگیران ،معتبر و موثف باشد.

◆روش آموزشی:

نوع راهبرد ها و فعالیت های یادگیری مورد استفاده در دوره باید متناسب با موضوع درسی و فراگیران مورد نظر باشد. فعالیت های یادگیری باید فراگیران را به صورت فعال در گیر کنند.

◆انگیزه:

فراگیران باید انگیزه یادگیری داشته باشند. برای این کار محتوا باید جذاب و برانگیزنده باشد و فراگیران را به صورت فعال درگیر یادگیری کند.

◆باز خورد:

فراگیران باید به هنگام پیشرفت، بازخورد به موقع دریافت کنند و این بازخورد هر چه بیشتر باشید بهتر است. در این حالت وضع مطلوب این است که فراگیران بتوانند هر موقع که بخواهند پیشرفت خود را بسنجد.

◆هماهنگی /سازماندهی:

مواد آموزشی و فعالیت های دوره باید به خوبی سازماندهی و هماهنگ شوند و فراگیران پاسخ واضحی برای چه چیزی ،کجا ، چه وقت و چگونه انجام بگیرد،داشته باشند.

◆قابلیت استفاده:

همه جنبه های دوره های آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی باید به آسانی مورد استفاده قرار گیرند. در بیان کردن آن آسان، ولی غالبا تحقق آن مشکل است.

◆كمک رسانی:

کمک رسانی به فراگیران باید هم به صورت بر خط و هم به صورت غیر برخط از طریق تلفنی یا حضور شخصی ( برای حل مشکلات مرتبط با محتوا و فناوری ارائه گردد).

◆سنجش :

خط مشی های نمره گذاری و ارزشیابی برای همه فعالیت ها وتکالیف دوره به صورت واضح توصیف شوند و مرتبط با هم باشند.

◆حجم كار:

 تعداد و نوع تکالیف دوره بایدمتناسب با نوع و سطح دوره باشند.

◆انعطاف پذیری:

چون فراگیران علایق ،پیش زمینه ها و تواناییهای مختلفی دارید، باید با در نظر گرفتن منابع اختیاری و انتخابی ، دوره را متناسب با این متغیر ها در آورد

افراد مرتبط در فرایند آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی با وجود پذیرش و به کارگیری استاندارد، به چهار گروه تقسیم می شوند:

کاربران سیستم یادگیری الکترونیکی و فراگیران تولید کنندگان مطالب و محتوای یادگیری  تهیه کنندگان ابزار های لازم سیستم یادگیری الکترونیکی درآموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی .

طراحان محیط ، واسط و برنامه های کاربردی کاربران ، به راحتی می توانند بین برنامه ها و محیط های مختلف حرکت کنند و با کمترین هزینه و بدون نیاز به آموزش های جداگانه نیاز های خود را بر طرف کنند. تولید کنندگان ، به جای توسعه محتوا های مشابه برای برنامه های کاربردی متفاوت ،بر روی تولید و توسعه محتوا در یک فرمت خاص تمرکز می کنند. تهیه کنندگان ابزار، مجبور نیستند برای هر سیستم جدیدی ،تجهیزات مخصوص به آن تهیه کنند و با وجود قابلیت هماهنگی محصولات ، امکان رقابت کیفی آنها فراهم می شود.

استانداردIMS  درآموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی:

پروژه سیستم مدیریت ساخت یافته در سال 1997توسط موسسه های آموزش عالی ایالات متحده پایه گذاری گردید. هدف این پروژه ایجاد استانداردهایی جهت رویارویی با مسائل و مشکلات مرتبط با گسترش روز افزون بکار گیری فناوری های نوین در امر آموزش و یادگیری می باشد.

عوامل مرتبط با محیط داخلی در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی :

در مدل ذکر شده ،رسانه واسط در تحویل دانش شبکه و معمولا اینترنت می باشد. عوامل مربوط به موفقیت رسانه عمدتامربوط به کارایی شبکه می شود، به عبارت دیگر ،این عوامل در ارتباط با پهنای باند،قدرت پوشش شبکه بی سیم ،معماری نرم افزار و امنیت شبکه می باشند.رسانه واسط نیاز به ارتباط چند به چند نیز می باشد. از اینرو ،پهنای باند مناسب نقیش کلیدی در اطمینان از تحویل روان اطلاعات آموزشی ایفا می کند.

یکی دیگر از عوامل مهم قدرت مناسب پوشش شبکه بی سیم و ابزارهای به روز و پروتکلهای مناسب در کلاسهای درسی هوشمند می باشد.علاوه بر ابزار و فناوریهای فراهم شده در کلاس های درسی هوشمند، هر فراگیر برای دستیابی به محتواهای آموزشی از طریق شبکه بی سیم، نیاز به داشتن یک سیستم کامپیوتری و یا رایانه شخصی دارد.

تحویل اطلاعات به صورت روان و سریع از طریق شبکه باعث افزایش انگیزه فراگیران و جلو گیری اززمان انتظار خسته کننده برای تکمیل دانلود محتوای آموزشی می شود. لازم به ذکر است که این مسائل در چارچوب تحویل آموزش الکترونیکی به عنوان عوامل سطح بالادر نظر گرفته می شود و نه جنبه فنی و طراحی سطح پایین.

یکی دیگر از عوامل اصلی در محیط های تحویل آموزش الکترونیکی ،سیستم های مدیریت یادگیری( LMS)است.

سیستمهای مدیریت یادگیری فراوانی توسط تولید کنندگان مختلف ایجاد شده است. استفاده کنندگان یادگیری تلفیقی بایدسیستم مدیریت یادگیری را انتخاب که از تحویل آموزش الکترونیکی در محیط آموزشی پشتیبانی کند . این سیستم ها باید تعدادی از ویژگیها را به طور شفاف پشتیبانی کنند که عبارتند از:

◆هدایت آسان و سریع از طریق سیستم و محتوای آموزشی در آموزش مجازی و تولید محتوای الکترونیکی

◆پیگیری و نظارت بر عملکرد فراگیران در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی

◆برقراری ارتباط بین آموزش دهندگان در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی

◆ارائه طیف گسترده ای از گزارشهای مورد نیاز در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی

◆امکان ارزشیابی فراگیران از طریق سیستم در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی

◆رابط مورد پسند کاربران در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی

◆قابلیت استفاده از مواد آموزشی و محتواهای درسی در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی

علاوه بر ویژگیهای ذکر شده، به طور کلی سیستمهای مدیریت یادگیری باید به آموزش دهنده امکان مدیریت محتواهای آموزشی را از طریق اضافه کردن، حذف کردن و به روز رسانی مواد درسی را بدهد. همچنین آموزش دهنده بتواند کلاسها و دوره های خود را مدیریت نموده و پیشرفت یادگیری فراگیران را تعیین و عملکرد آنها را ارزیابی نماید.

مدل پیشنهادی برای آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی :

شامل:محتوای آموزش الکترونیکی ، روش آموزش الکترونیکی ،تکنولوژی آموزش الکترونیکی ،طراحی واسط کاربری آموزش الکترونیکی ،ارزیابی دوره آموزش الکترونیکی، مدیریت سیستم آموزش الکترونیکی و تعامل در آموزش الکترونیکی می باشد

در آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی یعنی معماری و راهبری توجه شده است که با توجه به اینکه این مدل آموزش الکترونیکی از مجموع مدل های قبلی ایجاد شده است می توان آنرا جامع در نظر گرفت و تفاوتی که مدل پیشنهادی با دیگر مدلهای قبلی آموزش الکترونیکی دارد در چند سطح بودن و توجه به همه جنبه های آموزش الکترونیکی می باشد . در مدل های پیشنهادی قبلی هدف محقق بیشتر به برخی از جنبه های آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی بوده است برای مثال فقط به بعد فناوری و آموزش و تعاملی آموزش الکترونیکی توجه کرده است و از محتوا و برنامه های کاربردی استفاده نشده است .

يکي از مهمترين عوامل در دستيابی به چنين محيطی وجود آموزشگر کارداني است که داراي دانش، نگر شها و مهارتهاي لازم برای هدايت دانشجويان باشد. آموزشگر بايد براي دستيابی به بينش و نگرش صحيح و هماهنگ با شرايط آموزشی و فراگيران، يادگيری از دور را از نقطه نظر فراگيران دريابد. لذا علاوه بر تخصص و تبحّر در يک حيطه علمی، داشتن مهارتهای ارتباط ميان فردی و تسهيل کننده از اهميت بسياری برخوردار است.

برای بالا بردن کيفيت در نظا مهاي آموزش مجازی وازراه دور، افزايش ارتباط دانشجويان و اساتيد، همکاری و همياری ميان دانشجويان،ارائه بازخورد فوری، تاکيد بر زمان انجام کار، تفهيم انتظارات دوره آموزشی و احترام به سبکها و استعدادهای مختلف يادگيری ضرورت دارد.

آرما نهای تربيتی «يادگيری فعال » و «مشارکت فعال » نيز به عنوان پنداره های اصلي مورد توافق دست اندر کاران برنامه ريزی، مديريت و تدريس در نظا مهای آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونيکی از مواردی است که بايد هميشه در تصميم گير يها مورد توجه قرار گيرد و به عنوان اصول راهنما مورد استناد قرار گيرد. يادگيری و مشارکت فعال به فراگيران کمک ميکند تا به واسطه تعيين اهداف مشترک، تحقيق و جستجوی مشترک، تلاش براي يادگيری و تصميم گيری مشارکتی به سطوح عميق تری از دانش و آگاهی دست يابند و علاوه بر آن بسياری از مهار تهای اجتماعی را تحصيل نمايند.

تحقق اين پنداره ها- يادگيری فعال و مشاركت فعال- در آموزش مجازی وتولید محتوای الكترونیکی مستلزم آگاهي از استراتژيهای يادگيری و رو یکردهای يادگيری است. درآموزش مجازی وتولیدمحتوای الكترونیکی آگاهي از استراتژ يهای يادگيری، بيش از هركسي به فراگير كمک ميکند تا سبک يادگيری خاص خويش راتشخيص دهد.

آگاهي از رو یکردهای يادگيری - عميق و سطحی-اما بيش از هر كسي به آموز شگر كمک میکند. آموزشگر بايد درارائه تكاليف، كاربرد نشانه ها و شيوه ارزشيابی خود به گونه ای عمل كند كه فراگيران جدیت فرايند يادگيری را حس نمايند و به سمت سطوح بالای شناختی حركت كنند..