تولید محتوای الکترونیکی به شیوه یادگیری سیار

فن آوری اطلاعات، پیوسته ابداعات نوینی را برای بشر به ارمغان آورده است. سرعت ظهور این ابداعات به قدری افزایش یافته است که هنوز مراحل توسعه و همگانی شدن استفاده از یک نوآوری به پایان نرسیده، که محصولی جدیدتر با امکانات بهتر، راحتی بیشتر و هزینه های کمترارایه میشود و ابداعات قبلی را از صحنه خارج میسازد. از جمله عرصه هایی که در چند سال اخیر مورد هجوم فن آوری اطلاعات قرارگرفته، عرصه آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی و یادگیری است.

با وجود این که از بیش از دو هزار سال قبل تا کنون، بسترها و سیستمهای آموزش و یادگیری؛ در مقایسه با سایرمقوله ها نظیر پزشکی؛ تغییرات بسیار کمی داشته است، لیکن اکنون به مدد فن آوری اطلاعا ت مدتی است که تحولات آغاز شده است.

بر همین اساس، دهه اول قرن 21 م را عصردانش نامیده اند و هدف از این نام گذاری را توسعه همه جانبه دانشو آگاهی بشری دانسته انداین دیدگاه وجود دارد که آموزش سیار(آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی ) می تواند رویکردی  از آموزش مجازی ومحتوای الکترونیکی باشد که در آن دستگاه های سیار و فنآوريهای ارتباطی بیسیم مورد استفاده قرار میگیرند.

اما، در عین حا ل میتواند به عنوان یک تجربه متفاوت و مستقل دیده شود . در حقیقت، با توجه به محدودیت ها و قابلیت های دستگاه های بیسیم و فنآوريهای ارتباطی سیار است که این نو ع آموز ش محقق میشود،بنابراین، به سادگی نمیتوان الزامات و تجربیات آموزشی شناخته شده در آموزش الکترونیکی را مستقیماً به آموزش سیار منتقل و اعمال کرد آموزش سیار(آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی )، با داشتن مشخصه تحرک پذیری یادگیرنده و قابلیت حمل دستگاههاي مربوط به آن، موجب میشود، یادگیرندگان بهتر بتوانند با فعالیت های آموزشی درگیر شوند، بدون این که محدودیت یک مکان فیزیکی را داشته باشند.

به علا وه، برقراری ارتباط و همکاری در آموزش تسهیل می شود لذا یادگیری سیار در مقایسه با کلاس های درس سنتی، به یادگیرندگان اجازه میدهد تا زمان، مکان و چگونگی مطالعه را انتخاب کنند.

بنابراین، انعطاف پذیری بالای فن آوريهای سیار، شرایط مساعدی را در جهت نیل به اهداف آموزشی فراهم می آورد؛ فراگیر را همراهی نموده و عملکردش را در هر نقطه از فرآیند آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی تسهیل میکند. هم چنین، به افراد استفاده کننده یاد میدهد تا در یادگیری، آن چیزی را که میخواهند، در جایی که میخواهند و در زمانی که می خواهند داشته باشند.

 استفاده ازیادگیری سیار در محیط های دانشگاهی یک نوآوری محسوب میگردد تلفن همراه، به دلایلی مانند محبوبیت، قابلیت های متعدد عکس برداری و فیلمبرداری، سرویس پیام کوتاه، بلوتوث، مکانیابی، پیام چندرسانه ای، اینترنت، کتاب الکترونیکی، محبوب ترین وسیله وفن آوری سیار برای یادگیری است با عنایت به پیشینه ذکر شده از آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی و یادگیری سیار، میتوان چنین نتیجه گرفت که هدف این فن آوری، یادگیری از سراسر جهان؛ حفظ سلامت جسمی و روحی؛ فراگیری در هر زمان و مکان؛ کاهش هزینه های زیرساختی از جمله امکانات فیزیکی کلاس درس و آماده نمودن افرادبراي ارتباطات تکنولوژیکی و محاسباتی آینده است بررسی مطالعات پیشین، نشان میدهد با وجود این که هر دو روش آموزش سخنرانی و آموزش از طریق تلفن همراه بر یادگیری فراگیران تأثیر مثبت دارد، ولی آموزش از طریق تلفن همراه نسبت به آموزش از طریق سخنرانی تأثیر بیشتری بر میزان یادگیری هنرجویان داشته است

تحقیقات صورت گرفته در مورد روشهاي آموزشی استادان در کشور فنلاند که از فن آوري ابزار دیجیتال همراه در کلاسهای درسی  ، آموزش مجازی و محتوای الکترونیکی خود استفاده میکردند، نشان داد که تجربه استفاده از این فنآوری نوین سه ویژگی مهم را در اختیار قرار می دهد .

اولین ویژگی بیانگر آن بود که برخوردار بودن 98 % از دانشجویان دانشگاه فنلاند از تلفن همراه شخصی و بنابراین ، فرصت بهره مندی آنان از آموزش سیار ، آموزش مجازی ومحتوای الکترونیکی ، به عنوان گامی مهم در انقلاب آموزش توسط روشهای دیجیتال، به شمار می آمد. در این شیوه آموزشی، پیام هاي متنی ، تصاویر دیجیتالی و سایر مواد آموزشی به یک بانک حافظه ، ارسال می شدند و هر کاربر میتوانست محتوای آموزشی مورد نظر خود را در هر زمان که مایل بود از این بانک برداشته و به مطالعه و مرور آن بپردازد. 

از سویی دیگر، با توجه به قابلیت دستگاه های تلفن همراه جهت یادداشت برداری در هر زمان، حتی در حین سفرهای روزانه، می توان توانایی استادان جهت کار بر روی مواد و محتویات آموزشی که از جانب آنها به دانشجویان ارایه میشود را به عنوان ویژگی دوم این شیوه آموزشی برشمرد. سرانجام بازخورد آنی محتویات آموزشی از طریق دستگاه هایی که در این روش مورد استفاده قرار می گرفتند، نیزاین فن آوری نوین سه ویژگی مهم را در اختیار قرار می دهد .

اولین ویژگی بیانگر آن بود که برخوردار بودن 98 % از دانشجویان دانشگاه فنلاند از تلفن همراه شخصی و بنابراین ، فرصت بهره مندي آنان از آموزش سیار، به عنوان گامی مهم در انقلاب آموزش توسط روش های دیجیتال، به شمار میآمد.

◆  در این شیوه آموزشی، پیامهای متنی ، تصاویر دیجیتالی و سایر مواد آموزشی به یک بانک حافظه ، ارسال میشدند و هر کاربر میتوانست محتوای آموزشی مورد نظر خود را در هر زمان که مایل بود از این بانک برداشته و به مطالعه و مرور آن بپردازد.

◆ از سویی دیگر، با توجه به قابلیت دستگاه های تلفن همراه جهت یادداشت برداری در هر زمان، حتی در حین سفرهای روزانه، می توان توانایی استادان جهت کار بر روی مواد و محتویات آموزشی که از جانب آنها به دانشجویان ارایه میشود را به عنوان ویژگی دوم این شیوه آموزشی برشمرد.

سرانجام بازخورد آنی محتویات آموزش مجازی ومحتوای الکترونیکی  از طریق دستگاه هایی که در این روش مورد استفاده قرار می گرفتند، نیزبه عنوان ویژگی سوم و در حقیقت امتیاز ویژهای برای این روش آموزشی، پژوهشگران را بر آن داشت تا آموزش سیار را به عنوان آموزشی با پتانسیلها و تواناییهای بالا معرفی نمایند .

پژوهش دیگری، پروژه  M-Learning.org است که با حمایت اتحادیه اروپا در سال 2001آغاز و در سال 2004 به اتمام رسید. این پروژه برای جوانان بیکار، جوانان شاغل نیمه وقت و بی خانمان، راه اندازی شد که در طی آن ابزارهای دستی که به عنوان یک تلفن نیز عمل می کردند در اختیار این جوانان قرارگرفت و از طریق این ابزارها، دوره های درسی گوناگونی نظیر دوره های تئوری آموزش رانندگی، دوره های آموزش زبان با استفاده از سرویس پیام کوتاه به جوانان ارایه میشد. در پایان این پروژه، یافته ها نشان داد که آموزش سیار ، آموزش مجازی و محتوای الکترونیکی به دانش پژوهان کمک میکند تا مهارت های خواندن و نوشتن و محاسبات خود را بهبود بخشیده و نقاط ضعف خود را دریابند .

علاوه بر آن، این آموزش به افزایش اعتماد به نفس دانش پژوهان نیز کمک کرده و به فراگیر شدن استفاده از فن آوريهای ارتباطاتی و اطلاعاتی یاری مینماید توسط ،« محیط یادگیری سیار برای آموزش ضمن خدمت مربیان مدارس » تحقیقی با عنوان نورالدین و همکاران در مالزی انجام شد. گزارشات این تحقیق، مطالعه پذیرش دانشجویان از رویکرد یادگیری سیار در فرآیندهای یادگیری و تدریس است .

با تجزیه و تحلیل داده ها، مشخص شد که دانشجویان موافقت کرده اند که از تلفن همراه میتوان در تدریس و یادگیری استفاده شود. هم چنین، این مطالعه، نشان داد پیامک در میان گروه سنی 35 تا 45 سال، محبوب ترین وسیله ارتباطی است و به طور عمده تلفن همراه بیشتر براي صحبت کردن و فرستادن پیام، استفاده میشود و در آخر این که علاوه بر این، فعالیت های یادگیری سیار روش های بسیار خوبی براي ایجاد انگیزه در دانشجویان است و موجب ارتقای سطح تعاملات آنها میشود مطالعات دیگری نیز در مورد آموزش سیار و استفاده از آن در دانشگاه های ژاپن صورت گرفته است.

در ژاپن، استفاده از تلفنهای همراه با قابلیت دسترسی به وب، دستگاه هاي دستیار دیجیتال همراه و سایر ابزار قابلحمل دیگر به طور چشمگیری در میان مردم شایع بوده و اغلب نیز آگاهی کافی در مورد چگونگی استفاده از این ابزار را دارا میباشند. در این مطالعه، پژوهشگران، استفاده از تلفنهای همراه براي آموزش در کلاس هاي فیزیکی درس را، هم از طریق پست الکترونیک و هم از طریق استفاده از فنآوری پروتکل برنامه های کاربردی بیسیم در تلفن های همراهی که قابلیت دسترسی به وب را دارا بودند، بررسی نمودند.

البته، ذکر این نکته نیز ضروری است که بهای استفاده از تلفن های همراه در کشور ژاپن بسیار پایینتر از بهای آن در کشور امریکا است که این امر موجب آن شده است که دانشجویان بیشتری در ژاپن قادر به شرکت در آموزش سیار ، آموزش مجازی وتولید محتوای الکترونیکی باشند در کشور انگلستان نیز طی پروژه ای در دانشگاه بیرمنگام ، در یک نیم سال تحصیلی دستگاه هاي دستیار دیجیتال همراه در اختیار کلیه دانشجویان یک کلاس درسی قرار گرفت که توسط این دستگاه ها، دانشجویان قادر به تجربه آموزش سیار در محیط دانشگاه بودند و بدین ترتیب از امکانات و محدودیتهای آموزش مجازی وتولیدمحتوای الکترونیکی  آگاهی یافتند.

این دانشجویان در ابتدا، با قابلیتها و محدودیتهای سخت افزاری این دستگاه آشنا شدند و سپس، آن را برای انجام کارهاي کلاسی خود مورد استفاده قرار دادند. در این راستا، دانشجویان وجود مشکلاتی را نیز به محقق ان گزارش داده بودند که اغلب مشکلات فنی بودند.

به طو ر مثال، دانشجویان مشکلاتی نظیر محدودیت حافظه این دستگاه ها و یا کوتاه بودن عمر باتري و نیاز مداوم به شارژ آنها و مواردي از این قبیل را عنوان کرده بودند . در پایان سال تحصیلی ، جلسات بحث و مناظره ای برگزار شد که در آن تعدادی پرسش نامه میان دانشجویان شرکت کننده در این پروژه توزیع شد و نتایجی از تجربیات دانشجویان از آموزش سیار به دست آمد که البته، محدودیت های سخت افزاری دستگاه های مورد استفاده در این پروژه و برخی از مشکلات نرم افزاری آنها سبب شد که دانشجویان به آموزش سیار، امتیازی پایینتر از سایر شیوه های آموزشی دهند .

با این حال ، در صورت بهبود و حل مشکلات سخت افزاري این دستگاهها این آموزش خواهد توانست به عنوان آموزشی فراگیر در جوامع مورد استفاده قرار گیرد این چنین است که یادگیری الکترونیکی یا به زبان ساده تر، انتقال دانش با استفاده از بسترهای فن آوری اطلاعات ظهور کرده است و به سرعت خود را به عنوان روش موفق یادگیری علوم در قرن بیست و یکم معرفی کرد براین اساس، در این پروژه سعی بر آن است تا با مقایسه تأثیر آموزش به شیوه یادگیری سیار با روش سنتی بر یادگیری و یادداری و انگیزه پیشرفت دانشجویان، شرایط فیزیکی و روانی انجام چنین روشهایی تبیین گردد.

در واقع، این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا آموزش به شیوه یادگیری سیار در مقایسه با روش سنتی، بر یادگیری و یادداری و انگیزه پیشرفت دانشجویان تأثیر دارد؟ بر همین اساس، در این پژوهش سه فرضیه زیر مور د بررسی قرار گرفته است که به مقایسه میزان انگیزه پیشرفت، یادگیری و یادداری در بین دو گرو ه مورد آموزش به روش سنتی و یادگیری سیار میپردازد.

بین میزان یادگیری دانشجویان آموزش دیده به روش یادگیری سیار با دانشجویان آموزش دیده به روش سنتی تفاوت وجود دارد

یافته های این تحقیق نشان داد که در روش آموزش به شیوه سنتی، انگیزه پیشرفت بیشتر از یادگیری سیار است و در حالت کلی اختلاف معناداری حاصل از دو روش یادگیری سیار و آموزش سنتی وجود داشت. بنابراین، بر خلاف انتظار پژوهشگران، یادگیری  سیار باعث ایجاد انگیزه پیشرفت نشد.

در بخش یادگیری و یادداری با دیگر تحقیقات انجام گرفته هماهنگ است اهمیت استفاده از « یادگیري سیار » را نشان میدهد. در پژوهش های انجام شده توسط توسط پاپ زن و سلیمانی ، و مشخص شد که آموزش ازطریق تلفن همراه نسبت به آموزش از طریق سخنرانی (سنتی) تأثیر بیشتری بر میزان یادگیری هنرجویان داشت. نتایج پژوهش حاضر نیز حاکی از تأثیر بیشتر روشهای یادگیری سیار است.

در مورد علت افزایش یادداری، با استناد بر مطالعات سیف چنین استدلال  می شود که هر چه گیرنده های حسی بیشتری دخالت داشته باشند و یا اطلاعات جامع و متنو ع تری از یک موضوع از طریق درگیر نمودن حواس مختلف وارد حافظه حسی و سپس، حافظه کوتاه مدت شود موجب شناخت بیشتر و معنادارتری از موضو ع مورد یادگیری در حافظه بلندمدت و کیفیت رمزگذاری و سازماندهی در ساختار شناختی فرد خواهد بود و نهایتا به یادگیری واقعی و یادداری اثربخشترخواهد انجامید.

بنابراین، یکی از دلایل اصلی به کارگیری مواد، وسایل و رسانه های آموزشی در فرآیند یادگیری، استفاده از این ویژگی در یادگیری است. هم چنین، اثربخش بودن یادداری، وجود فرآیندی در یادگیری به نام تثبیت تصویری است .

از آنجا که اطلاعاتی که دیده می شود و یا بخشی از آنان را با یک تصویر درک میشود بهتر و بیشتر از بقیه مطالب یادگرفته میشوند، لذا، یادداری آنان نیز بیشتر میشود  بررسی پروژه های مختلف فنآوری آموزشی در کشورهای در حالت وسعه نشان می دهد که عوامل غیراقتصادی بر موفقیت پروژه های فنآوری جدید تأثیرگذار است .

آموزش به شیوه یادگیری سیار و تأثیر آن بر یادگیری

با عنایت به مطالعات انجام شده، میتوان چنین نتیجه گرفت که اساساً یادگیری به شیوه فن آوری، به افراد شکل و ترتیبی نو می دهد و می توان از این طریق، روش ها و فنون خاصی را جهت پاسخ گویی، کنترل، دستکاری و درک محیط به کار گرفت.

فن آوری های چندرسانه ای قادرند تجارب صحیح و تعاملی چندحسی را در اختیار فراگیران قرار دهند و به معلمان و استادان در بهبود کیفیت، گیرایی و جذابیت آموزش کمک کنند.

بر این اساس، پژوهشگران امیدوارند نتایج این تحقیق بتواند، برنامهریزان را برآن دارد که به منظور توفیق بیشتر در اجرای این شیوه و ایجاد عادت و مهارت در امر یادگیری و یادداری بر پایه یادگیری سیار در دانشگاهها همراه با روشهای دیگر جهت آموزش دانشجویان اجرا گردد؛ تا در جهت رفع محدودیتها نیز تلاش شود.

محققان جهت کاربست یافته های پژوهش، پیشنهادهایی به این شرح ارایه میدهند:

✔ برگزاری همایش های منطقه ای و دوره های ضمن خدمت کارآمد و برگزاری کارگاه های عملی روش های فعال تدریس برای استادان. زیرا استادي که به شکل سنتی عادت کرده که تنها متکلم وحده باشد و اجازه بحث را به گروه ها ندهد، به سادگی نمی تواند در به کارگیری این روش ها موفق شود.

✔ توصیه می شود استادان با به کارگیری آموزش به شیوه یادگیری سیار ، در رشد همه جانبه · دانشجویان اهتمام داشته باشند تا آنها علاوه بر یادگیری عمیق، در زمینه مهارتهای اجتماعی و ارتباطی نیز رشد یابند.

✔ هم چنین، با توجه به ای نکه در این تحقیق، میزان انگیزه پیشرفت در دانشجویان آموزش دیده به ·شیوه یادگیری سیار کمتر بود، توصیه می شود که در تحقیقات آتی، علل و عوامل مؤثر بر انگیزه دانشجویان در آموزش به شیوه یادگیری سیار بررسی شود.